(Nederlands verder naar beneden)

Day 80, Sep 23: 21.9km, 19 degrees, cloudy, sun from time to time, later thunderstorms

Viterbo - Vetralla

We are up quite early, also because the volunteer who looks after the hostel is back very early in the morning to provide breakfast for us and then clean up before the next pilgrims arrive. She had told us yesterday that we could have breakfast until 7:30am. She took very good care of us, and it was very well-meaning, although she did give us a bit of the impression you get when you are the last guests in a restaurant and they are already clearing all the tables around you. She was clearly very keen to start cleaning.

Now we didn't want to leave too late anyway, so it wasn't too bad. We were on the road by 7:30am.

The first 6km was climbing. Viterbo is again situated against a caldera rim. This is no longer the volcano near Bolsena, but a different one: the Vico volcano. The volcano has not erupted for a very long time. The lake that lies in the caldera (Lake Vico) was formed as far back as 138,000 years ago.

We had to climb about 300m to an altitude of 610m. We left the old town through the Porta Romana.

We have already walked through quite a few "Porta Romana"s. We should have counted them. And also quite often walking through the gate on a Via Roma. The latter was not the case here. It seems that often the city gate towards Rome is called "Porta Romana", while the naming of the other city gates is much freer. We often see names of saints. It again shows how important Rome was/is.

Before climbing, we walked the first 3km on the road. That walked nicely; steadily uphill, but not very difficult. Then we entered the forest and walked along a very nice forest path. Still slowly uphill of course.

When we were descending again and later also came out of the forest, we got nice views towards the coast. You look at a huge plain.

After 7.5km, we arrived in San Martino al Cimino. Another village with an old core, a city wall and city gates. But quite a small town. So we were very surprised when we came across this huge church there. Elly is standing in front of the main entrance (look closely).

The big church is here because a large Cistercian abbey stood on this spot. The abbey is mentioned as early as the early 11th century. But it does have a difficult past, where the abbey was declared "dead" a few times, but then later revived. The first revival was in 1207, and then the church and other buildings were also made a lot bigger, to give it more grandeur. In 1645, the then again abandoned monastery was revived by Pope Innocent X and much was restored and also changed. So what we see now is largely from that time. Inside the church is a model of what the monastery looked like in the 12th century.

Of these, only the church and a single arch of the gallery next to the church still exist. On the spot where the left wing stood now stands the Palazzo Doria Pamphili. This was built by Olimpia Maidalchini, the pope's sister-in-law, to whom he had given ownership of the monastery and land in 1645. She did ensure that the church is still there and has not completely fallen into disrepair. Walking out of San Martino al Cimino, the church is clearly visible along with the Palazzo.

A little later, we walk quite high again and have to climb again to 600m. And that means another view. But this time looking back more in the direction we came from.

With the naked eye, we could clearly distinguish the dome of Montefiascone cathedral. It is on the far right of the horizon in the photo, on the hill next to the tree that is much more in the foreground. That's where we were two days ago. And with the naked eye we could even distinguish the volcanic rock of Radicofani, to the left of the Montefiascone hill, but much further in the background. That's where we were on 16 September, day 73, now 6 days walking ago!

Descending further through the forest, we suddenly came across a sign saying "Roman 'cisterna', 3rd century". A cistern in Roman times was used to store water. Often for the purpose of drinking water. In the cistern, "dirt" could settle. This cistern was in the middle of what is now forest, but in the past there was probably more habitation here. We could walk into the cistern. The photo was taken while we were both standing upright in it. This is 1,800 years old!

An hour later, we pass an old building with 2 men sitting by it. We look and pause for a moment. They ask us if we want to come and see it. So we will. It turns out to be a place where an entire town used to stand, back in Etruscan times. Even the most important town at that time in the wider area, including Viterbo itself. And a place where Archbishop Sigeric slept. It was then called Forum Cassii, and was located on the Roman Via Cassia. Now only the church remains. This does date back to the 10th century.

Unfortunately, not much remains inside. After the town was abandoned, the church was used as a stable. Then the church became very dilapidated, and so did the roof, causing a lot of water damage. The building was bought by the municipality of Vetralla in the year 2,000 and new roof has since been put on. There are also volunteers on Saturdays and Sundays who act as guides for visitors.

Inside the building, the altar still stands and remnants of Frescoes are visible. Even in the last 60 years, much of the Frescoes have disappeared. These are photos of a fresco, first a detail from around 1960, and the second the whole thing. The detail is in the top left of the second photo.

It does break your heart when you see this. This is now lost forever.

From there, it's just a short stretch to Vetralla. There we wanted to see the cathedral, but unfortunately it is locked. When we ask someone, she tells us it will reopen later in the afternoon. It cannot always be open anymore, due to theft and vandalism. Unfortunately, 2 hours of waiting is not really doable for us. So we walk on to our accommodation for tonight: a Benedictine nunnery located over a km outside the city. They will also cook for us tonight. We have our own room there, with private bathroom. So that's nice again.

Day 81, 24 Sep: 22.5km, 19 degrees, fairly sunny, good weather for a walk

Vetralla -

Fonte Vivola (Sutri)

After a good night, we are up at 6:30am and sitting down to breakfast at 7am. Together with the only other pilgrim who spent the night here. This is a young Italian woman, who has worked in London and the United States for the past few years and therefore speaks excellent English. She has just returned to Italy. She also slept in Viterbo in the same hostel as us. That was then the end of her first day. She wants to finish in Rome. That is actually her "home", although she immediately adds that she doesn't actually know where "home" is at the moment. She is also not sure what she wants with her work. Whether she wants to continue with the same thing or go back to studying and change careers.

We have come across this with a number of pilgrims we talk to. Not very often but we do hear it relatively often from people we get more contact with. People who are at a point in their lives where, on the one hand, they don't want to continue in the same way, but also don't really know what to do next. And then a pilgrimage of a few weeks or months is a way to reflect quietly.

A little after 7.30am, we are on the road. It is chilly: 13 degrees and we are wearing a second layer with long sleeves. We immediately start on a climb of about 150m over a distance of 5km. So it's quite a slow climb, but we soon get warm anyway and the second layer comes off. The path goes a bit over the road at first, but we soon enter the forest. It's the start of a beautiful day.

After 6.5km, we come to a pastry shop that also has bread and coffee. So that works out nicely. Time for our second cup of coffee. Leaving there again, we walk immediately among hazelnut orchards.

We've seen more fields of hazelnuts before, but this is really special. It goes on and on. In the end, we walk 5.5km through continuous fields of hazelnut bushes. And after that we still pass isolated fields.

After about 2 km between the hazelnut bushes, we suddenly come across the next ruin, standing in the middle of the hazelnut bushes.

This is a very special monument. It is a grave monument from Roman times from the 1st century BC(!). It is 16m high, with a square base and a cylindrical top. The niches on the surface used to hold bas-reliefs depicting the deceased.

The photo album also includes a picture of a remnant of the bell tower of the Benedictine abbey "Sancta Maria in Campis" from the 11th century. It stood 10m away from this tomb tower. Nothing else remains of the monastery.

We continue walking among hazelnuts and reach the village of Capranica. There we see why we saw all those hazelnuts. These are the famous hazelnuts of Capranica. Cultivation started back in the 16th century with large plots. But after World War II, cultivation took a huge turn and went so far as to replace the traditional cultivation of grapes (wine) and wheat almost entirely with hazelnuts.

Capranica itself sits on a steep ridge and has its origins in 772. The Lombards then destroyed a nearby village and the survivors fled to this hill because it was easier to defend.

Once we are out of Capranica, we pretty soon enter the woods again and walk along a small stream. It is very pretty.

We walk on and when we leave the forest we are almost in Sutri. The old town is a bit higher again.

Taking the Via Francigena, we walk past the old town below. And that's okay. We leave it for once. We do walk afterwards to the park with remains from Roman times. The first thing we see are tombs carved into the rock walls. The rock walls are red tuff, which is relatively easy to carve.

A little further on is the Roman amphitheatre. Also very special because it is not built, but carved out of the same red tuff. It is the only known Roman amphitheatre carved in its entirety.

On the longitudinal axis is a gate at both ends. The lower level is a corridor with 5 doors on each side of the longitudinal axis. Above it, the seats are still clearly recognisable, although in some places they are well-worn.

Tonight we sleep in a Franciscan nunnery, which is three kilometres off the route. But the great thing is that they have a pick-up and drop-off service. Although it takes us a bit of effort to find out over the phone exactly where we need to be to be picked up, we manage in the end. We have a deluxe room with sheets, blanket, towels and a private bathroom. And tonight there will be cooking for us again!

65 km and 3 days to go to Rome!

/ Nederlands /

Dag 80, 23 sep: 21.9km, 19 graden, bewolkt, zo nu en dan zon, later onweer

Viterbo - Vetralla

We zijn vrij vroeg op, ook omdat de vrijwilligster die het hostel verzorgt, al erg vroeg in de ochtend terug is om ontbijt voor ons te verzorgen en daarna schoon te maken voordat de volgende pelgrims komen. Ze had ons gisteren al verteld dat we tot 7:30uur konden ontbijten. Ze zorgde erg goed voor ons, en het was heel goed bedoeld, al gaf ze ons wel een beetje de indruk die je krijgt als je als laatste gasten in een restaurant zit en ze ruimen alle tafels om je heen al op. Ze wilde duidelijk erg graag beginnen met schoonmaken.

Nu wilden wij toch niet te laat vertrekken, dus zo erg was het niet. We waren om 7:30uur op pad.

De eerste 6km was klimmen. Viterbo ligt weer tegen een caldera rand aan. Dit is niet meer de vulkaan bij Bolsena, maar een andere: de Vico vulkaan. De vulkaan is al erg lang niet meer uitgebarsten. Het meer dat in de caldera ligt (het Vico meer), is al 138.000 jaar geleden ontstaan.

Wij moesten ongeveer 300m klimmen naar een hoogte van 610m. We verlieten de oude stad door de Porta Romana.

We zijn al door heel wat “Porta Romana”s gelopen. We hadden ze eigenlijk moeten tellen. En ook nog heel vaak de poort door lopend op de Via Roma. Dat laatste was hier niet het geval. Het lijkt erop dat vaak de stadspoort die richting Rome ligt wel “Porta Romana” heet, terwijl de naamgeving van de andere stadspoorten veel vrijer is. We zien vaak namen van heiligen. Het geeft nog eens aan hoe belangrijk Rome was/is.

Voor het klimmen liepen we de eerste 3km over de weg. Dat liep lekker; gestaag omhoog, maar niet erg moeilijk. Daarna gingen we het bos in en liepen over een erg mooi bospad. Nog wel steeds langzaam omhoog uiteraard.

Toen we weer aan het afdalen waren en later ook het bos uitkwamen, kregen we fraaie uitzichten richting de kust. Het geeft zicht op een enorme vlakte.

Na 7,5km kwamen we in San Martino al Cimino. Weer een dorp met een oude kern, een stadsmuur en stadspoorten. Maar wel een vrij klein stadje. We waren dan ook zeer verbaasd toen we er deze enorme kerk tegenkwamen. Elly staat voor de hoofdingang (goed kijken).

De grote kerk is hier omdat er op deze plek een grote Cisterciënzer abdij heeft gestaan. De abdij word al genoemd in het begin van de 11e eeuw. Maar zij heeft wel een moeilijk verleden, waar de abdij een paar keer “dood” verklaard is geweest, maar dan toch later weer nieuw leven is ingeblazen. De eerste revival was in 1207, en toen werden ook de kerk en de overige gebouwen een stuk groter gemaakt, om het geheel meer grandeur te geven. In 1645 werd het toen opnieuw verlaten klooster weer nieuw leven ingeblazen door paus Innocentius X en werd er veel gerestaureerd en ook veranderd. Wat we nu zien is dus grotendeels uit die tijd. In de kerk staat een maquette van hoe het klooster er in de 12e eeuw uitzag.

Hiervan bestaan alleen de kerk nog en een enkele boog van de galerij naast de kerk. Op de plek waar de linker vleugel stond staat nu het Palazzo Doria Pamphili. Dit is gebouwd door Olimpia Maidalchini, de schoonzus van de paus, aan wie hij het klooster en land in 1645 in eigendom had gegeven. Ze heeft er wel voor gezorgd dat de kerk er nog is en niet geheel is vervallen. Als we San Martino al Cimino uitlopen is de kerk samen met het Palazzo goed te zien.

Even later lopen we weer vrij hoog en moeten we opnieuw klimmen naar 600m. En dat betekent opnieuw een uitzicht. Maar dit keer meer terugkijkend in de richting waar we vandaan komen.

Met het blote oog konden we de koepel van de kathedraal van Montefiascone goed onderscheiden. Hij zit op de foto helemaal rechts aan de horizon, op de heuvel naast de boom die veel meer op de voorgrond staat. Daar waren we twee dagen geleden. En met het blote oog konden we zelfs de vulkaanrots van Radicofani onderscheiden, links van de heuvel van Montefiascone, maar veel verder op de achtergrond. Daar waren we op 16 september, dag 73, nu 6 dagen lopen geleden!

Als we door het bos verder afdalen, komen we ineens een bordje tegen met “Romeins ‘cisterna’, 3e eeuw”. Een cistern in de Romeinse tijd werd gebruikt om water in op te slaan. Vaak met het doel van drinkwater. In de cistern kon het “vuil” bezinken. Deze cistern lag midden in wat nu bos is, maar vroeger was hier waarschijnlijk meer bewoning. We konden de cistern inlopen. De foto is gemaakt terwijl we er allebei rechtop instonden. Dit is 1.800 jaar oud!

Een uur later komen we langs een oud gebouw waar 2 mannen bij zitten. We kijken en staan even stil. Ze vragen ons of we het willen komen bezichtigen. Dat zullen we dan maar doen. Het blijkt een plek te zijn waar vroeger een heel stadje stond, al in de Etruskische tijd. Zelfs de belangrijkste stad in die tijd in de wijde omgeving, inclusief Viterbo zelf. En een plek waar aartsbisschop Sigeric geslapen heeft. Het heette toen Forum Cassii, en was gelegen aan de Romeinse Via Cassia. Nu is alleen de kerk nog over. Deze stamt wel uit de 10e eeuw.

Helaas is er van binnen niet heel veel meer over. De kerk is, nadat het stadje verlaten was, als stal gebruikt. Toen is de kerk erg in verval geraakt, en ook het dak, waardoor er veel waterschade is ontstaan. Het gebouw is door de gemeente Vetralla gekocht in het jaar 2.000 en sindsdien is er nieuw dak opgezet. Ook zijn er vrijwilligers op zaterdag en zondag die als gids optreden voor bezichtigingen.

In het gebouw staat nog het altaar en zijn er resten van Fresco’s zichtbaar. Zelfs de laatste 60 jaar is er van de Fresco’s veel verdwenen. Dit zijn foto’s van een fresco, eerste een detail uit ongeveer 1960, en de tweede het geheel nu. Het detail zit links boven in de tweede foto.

Het breekt wel je hart als je dit ziet. Dat is toch voor eeuwig verloren.

Van daar af is het nog maar een klein stukje naar Vetralla. Daar wilden we de kathedraal bekijken, maar die is helaas op slot. Als we iemand vragen, vertelt ze dat hij later op de middag weer open gaat. Hij kan niet altijd meer open zijn, vanwege diefstal en vernielingen. Helaas is 2 uur wachten voor ons niet echt te doen. We lopen dan ook door naar onze accommodatie voor vanavond: een benedictijns nonnenklooster dat ruim een km buiten de stad ligt. Ze zullen vanavond ook voor ons koken. We hebben er een eigen kamer, met eigen badkamer. Dus dat is wel weer fijn.

Dag 81, 24 sep: 22.5km, 19 graden, vrij zonnig, prima wandelweer

Vetralla -

Fonte Vivola (Sutri)

Na een goede nacht, zijn we om 6:30uur op en zitten we om 7uur aan het ontbijt. Samen met de enige andere pelgrim die de nacht hier heeft doorgebracht. Dat is een jonge Italiaanse vrouw, die de afgelopen jaren in Londen en de Verenigde Staten heeft gewerkt en daardoor prima Engels spreekt. Ze is net terug in Italië. Ze sliep in Viterbo ook in hetzelfde hostel als wij. Dat was toen het eind van haar eerste dag. Ze wil doorlopen naar Rome. Dat is eigenlijk haar “thuis”, al zegt ze er meteen bij dat ze eigenlijk op dit moment niet weet waar “thuis” is. Ze weet ook niet goed wat ze wil met haar werk. Of ze verder wil met hetzelfde of weer gaan studeren en van carrière veranderen.

Dit zijn we toch al wel bij een aantal pelgrims tegengekomen waar we mee praten. Niet heel erg vaak maar we horen het toch relatief veel van mensen waar we meer contact mee krijgen. Mensen die op een punt staan in hun leven waar ze enerzijds niet verder willen op dezelfde manier, maar ook niet echt weten wat dan wel. En dan is een pelgrimstocht van een paar weken of maanden een manier om rustig na te denken.

Een beetje na half 8 zijn we op pad. Het is frisjes: 13 graden en we hebben een tweede laag aan met lange mouwen. We beginnen meteen met een klim van ongeveer 150m over een afstand van 5km. Dat gaat dus vrij langzaam, maar we krijgen het toch al snel warm en de tweede laag gaat uit. Het pad gaat eerst wat over de weg, maar we gaan al snel het bos in. Het is het begin van een mooie dag.

Na 6,5km komen we bij een banketbakker die ook brood heeft en koffie. Dat komt dus mooi uit. Tijd voor ons tweede kopje koffie. Als we daar weer vertrekken lopen we meteen tussen de hazelnoot boomgaarden.

We hebben al wel meer velden met hazelnoten gezien, maar dit is toch wel heel bijzonder. Het gaat maar door en door. Uiteindelijk lopen we 5,5km door aaneengesloten velden met hazelnoot struiken. En daarna nog steeds langs geïsoleerde velden.

Na een km of 2 tussen de hazelnoot struiken komen we ineens de volgende ruïne tegen, die midden tussen de hazelnoot struiken staat.

Dit is een zeer bijzonder monument. Het is een grafmonument uit de Romeinse tijd uit de 1e eeuw vóór(!) Christus. Hij is 16 m hoog, met een vierkante basis en een cilindrische bovenkant. De nissen aan de oppervlakte herbergden oorspronkelijk bas-reliëfs met afbeeldingen van de overledene.

In het foto-album staat ook een foto van een restant van de klokkentoren van de benedictijnenabdij "Sancta Maria in Campis" uit de 11e eeuw. Deze stond 10m van deze graf toren vandaan. Van het klooster Is verder niets over.

We lopen verder tussen de hazelnoten en komen zo bij het dorp Capranica. Daar zien we ook waarom we al die hazelnoten gezien hebben. Dit zijn de beroemde hazelnoten van Capranica. De teelt begon al in de 16e eeuw met grote percelen. Maar na de Tweede Wereldoorlog kreeg de teelt een enorme omgang en ging het zelfs zover dat de traditionele teelt van druiven (wijn) en tarwe vrijwel geheel zijn vervangen door hazelnoten.

Capranica zelf ligt op een stijle heuvelrug en heeft zijn oorsprong in 772. De Longobarden vernielden toen een dorp in de buurt en de overlevenden vluchtten naar deze heuvel omdat dit makkelijker te verdedigen was.

Als we Capranica uit zijn, gaan we al weer vrij gauw de bossen in en lopen we langs een klein beekje. Het is erg mooi.

We lopen door en als we het bos uitkomen zijn we bijna in Sutri. De oude stad ligt weer wat hoger.

Met de Via Francigena lopen we de oude stad onderlangs voorbij. En dat is wel oké. We laten het maar een keer zitten. We lopen daarna wel naar het park met resten uit de Romeinse tijd. Het eerste dat we zien zijn graftombes uitgehakt in de rotswanden. De rotswanden zijn rode tufsteen en dat is relatief makkelijk te bewerken.

Iets verderop ligt het Romeinse amfitheater. Ook heel bijzonder, want het is niet gebouwd, maar uitgehakt uit dezelfde rode tufsteen. Het is het enige bekende Romeinse amfitheater dat in zijn geheel is uitgehakt.

Op de lengte-as is een poort aan beide uiteinden. De onderste laag is een gang met 5 deuren aan elke kant van de lengte-as. Daarboven zijn de zitplaatsen nog duidelijk herkenbaar, alhoewel op sommige plekken ver afgesleten.

We slapen vannacht in een Franciscaans nonnen klooster, dat drie kilometer van de route afligt. Maar het geweldige is dat ze een ophaal en wegbreng service hebben. Al kost het ons wel een beetje moeite om via de telefoon te achterhalen waar we precies moeten zijn om opgehaald te worden, het lukt uiteindelijk wel. We hebben een luxe kamer met lakens, deken, handdoeken en een eigen badkamer. En vanavond wordt er weer voor ons gekookt!

Nog 65 km en 3 dagen te gaan naar Rome!